Hai năm trước,
con tôi tốt nghiệp cử-nhân-cao-đẳng ngành kế toán – tài chánh Trường cao
đẳng Công Nghiệp 4 nhưng thú thật, tôi không được vui lắm.
Nội cái tên
bằng cấp thời này nghe đă kỳ kỳ, có vẻ…nhập nhằng khi so với bằng cử nhân
đúng nghĩa của hệ trường đại học. Rồi đến chuyện làm luận văn ra trường.
Lại nghe cũng hơi…lớn lối, nếu so với thời chúng tôi học cao học (sau khi
đậu cử nhân) ở trường Văn Khoa trước 30/4. Hồi đó, chỉ được gọi khiêm tốn
là viết “tiểu luận cao học”, nghĩa là chưa được mon men ǵ tới “luận án”
hay “luận văn tiến sĩ”. Đó chỉ mới là tên gọi bên ngoài, c̣n bước vô nội
dung các “ luận văn” th́… thật nhức đầu! Trong lúc con tôi bỏ ra hơn hai
tháng vất vả lui tới một công ty xuất nhập khẩu để xin số liệu, ghi chép
t́nh h́nh kinh doanh, điều tra thị phần để lập biểu đồ.v.v…th́ nhiều bạn
bè của cháu nhẹ khỏe hơn nhiều. Nguyên những công ty đă từng có sinh viên
đến thực tập, làm luận văn ra trường, đều giữ lại một bản của những “sáng
tác” ấy. Nay các cô cậu sinh viên đợt sau chỉ cần móc ngoặt – tốn chút
đỉnh! – làsẽ có người của công ty giao cho một bản photocopy của bài luận
văn nào đó na ná với đề tài ḿnh đang viết. Cứ về nhà xào nấu lại, thay
tựa thay tên, đưa vào vài số liệu, biểu đồ mới… là xong. Một cách nhẹ khỏe
hơn nữa là ḍ hỏi ở những tiệm dịch vụ vi tính, photocopy trước cửa các
trường đại học và cao đẳng, các cô cậu có thể tha hồ truy lục trong “rừng”
đĩa CD mà các tiệm đă “seo” lại, t́m bài nào đó gần gủi với đề tài ḿnh
chọn. Chỉ trả có 8,000 đồng/đĩa là bạn có thể mang về nhà nghiên cứu, pha
chế. Các cậu sinh viên thích long nhong ngoài đường th́ có thể dạo qua các
các tiệm sách cũ (hà-rầm ở gần cổng các trường) hay những chỗ bày bán sách
báo cũ trên vĩa hè, bỏ th́ giờ lục lạo, chọn mua các bài luận văn cũ với
giá… giấy báo cũ.
Tệ nạn trộm cắp
chất xám, ư tưởng hay công khai đạo-văn, đạo-nhạc trong giới văn nghệ sĩ
nay đă thầm lặng phát triển thành đạo-luận-văn trong giới sinh viên. Nạn
“xào” lại bài của người khác phổ biến nhất là trong các đề tài luận văn về
lănh vực kinh tế, thương mại, tiểu thủ công nghiệp. C̣n lại th́ ít phổ
biến hơn trong các đề tài về y dược.
Sinh viên đă
nộp bài th́ không phải trường nào cũng buộc các cô cậu phải ra bảo vệ “tác
phẩm” của ḿnh trước một hội đồng giám khảo. Không rơ v́ lư do ǵ ( số
sinh viên ra trường hằng năm không quá đông), trường đại học Kinh tế thành
phố Sàig̣n miễn luôn thủ tục bảo vệ cho sinh viên học hệ cao đẳng. C̣n ở
trường cao đẳng Công nghiệp 4, khi ra bảo vệ luận án, mỗi sinh viên phải
tŕnh bày ngắn gọn bài của ḿnh rồi nghe hội đồng giám khảo chất vấn. Có
chất vấn th́ mới dễ ḷi ra những ai “xào” lại bài của người khác v́ một
khi đạo-luận-án, các cô cậu thường rất khó trả lời nhanh nhạy và thông
suốt những câu chất vấn. Kết quả là những sinh viên ấp a ấp úng này chỉ
được cho điểm thấp hay trung b́nh của thang điểm10. Điểm cao chỉ xứng
đáng cho những người thật sự bỏ công nghiên cứu, soạn luận án nghiêm túc.
Nhưng... Đă có trường hợp cụ thể là một sinh viên cùng đợt bảo vệ luận án
với con tôi, đă được ông giáo sư phụ trách hướng dẫn ( đứng đầu hội đồng
giám khảo) cho đến điểm 8,5 sau khi sinh viên này đến nhà thầy, gởi thầy
chỉ có 500,000 đồng “bồi dưỡng”, nên được thầy châm chước cho chất lượng
đáng nghi ngờ của bài luận văn.
Vừa rồi, tôi
lại sững sờ khi t́nh cờ xem một chương tŕnh tivi khô khan, ít ai để ư,
tên là “Tiêu Điểm” do đài VTV1 ở Hà Nội phát vào lúc 20g30 đêm 22/11, dài
khoảng 30 phút.
Bắt đầu là h́nh
ảnh nhộn nhịp của một dăy tiệm dịch vụ vi tính, photocopy ngay bên khuôn
viên trường đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội. Phóng viên đi làm phóng sự –
điều tra đă cho biết là tại đây, chỉ với 50,000đ, sinh viên cần làm luận
án ra trường sẽ công khai mua được một bài lấy ra từ ổ cứng vi tính, hao
hao như bài ḿnh muốn soạn, để về nhà “xào” lại. Vào mùa thi vào đại học,
cũng gần như công khai trước mắt mọi người, dăy tiệm này chuyên phục vụ
giá hạ về đủ cỡ “phao” lớn nhỏ (trước 30/4 gọi là “phim”, tức tài liệu mà
thí sinh lén đem vô pḥng thi).
Bao nhiêu năm
nay, không biết bao nhiêu thanh niên đă vào học đại học và ra trường theo
đuờng đi nước bước quĩ ma như thế? Nhưng đâu riêng ǵ bọn trẻ! Một ông vụ
phó vụ đại học và sau đại học ( thuộc Bộ giáo dục và đào tạo), trưởng ban
điều tra xác minh bằng cấp/chứng chỉ, đă buồn bă tiết lộ trước ống kính
thu h́nh rằng trong đợt “chiến dịch” xác minh khoảng 1,300,000 bằng cấp/chứng
chỉ các loại ở nhiều nơi trong cả nước, đă có tới 1,400 trường hợp là giả.
Vô số sinh viên đang học bị buộc thôi học v́ đă nộp chứng chỉ tú tài dơm ở
để thi vào trường. Vô số cán bộ đương chức bị kỹ luật, giáng chức, hạ bậc
lương, bác bỏ tŕnh độ văn hóa, nghiệp vụ v́ đă mua, đă“chạy” cho có bằng
cấp dơm để được lên chức, lên lương hay để được gởi đi học nâng cao nghiệp
vụ. Và ít nhất là có 5 bằng tiến sĩ bị thu hồi.
Ngày xưa, các
bậc túc nho đă dùng h́nh ảnh “tiến sĩ giấy” ( con rối bằng giấy, mặc áo
đội măo màu mè, dùng làm đồ chơi cho con trẻ, như trong mùa Trung Thu) để
chế diễu bọn khoa bảng bất tài vô tướng, “giá áo túi cơm”. Nhưng ít ra mấy
ông cống, ông nghè này cũng đă từng được xướng danh thi đỗ trong các kỳ
thi của triều đ́nh, chỉ có điều là không có năng lực khi ra làm quan giúp
dân giúp nước màthôi. C̣n hôm nay, đài ti-vi trung ương có nhă ư giới
thiệu với bàng dân thiên hạ một địa chỉ tuyệt vời, nổi tiếng về nghề viết
thuê...luận văn tiến sĩ đại học: phố Minh Khai ở Hà Nội. Giá cả không rơ
nhưng cách đây hai năm, nhân chuyện một đường dây thi hộ vào đại học bị
triệt phá, một tờ báo ở Sàig̣n đă cho biết chỉ bỏ ra 5 triệu đồng là ai đó
có thể thuê “chuyên viên” viết hộ một luận văn tiến sĩ và 4 triệu cho hạng
phó tiến sĩ.
Tiếp theo (trên
ti-vi) là đến lượt ông Hồ, một cán bộ đang công tác ở Viện nghiên cứu kỹ
thuật nông nghiệp (Hà Nội), nơi được tiếng là đă đào tạo hằng ngàn tiến
sĩ, đă tố cáo chuyện thi hộ môn Anh văn ở đầu vào bậc cao học tại viện này.
Một đoàn thanh tra cấp bộ và giới báo đài đă nhất trí rằng tố cáo của ông
Hồ là có cơ sở. Nhưng như chương tŕnh Tiêu Điểm đăb́nh luận, vụ này chắc
là...” ch́m xuồng” v́ “Có lẽ v́ lời tố cáo của ông Hồ liên quan đến nhiều
cán bộ lớn trong Viện nên Bộ đă chưa công khai, chính thức tra xét...?”.
Ông tiến sĩ mới về nhận chức tân viện trưởng, đă dẫn phóng viên đài đến
cái tủ sắt chứa toàn bộ hồ sơ, bài thi, biên bản chấm thi...bậc cao học
của viện đang bị khóa kín và thú nhận rằng ḿnh chưa biết phải bắt đầu như
thế nào v́ không thể biết giờ này ch́a khóa tủ ai giữ nữa!
Rồi đến h́nh
ảnh một ông giáo sư tiến sĩ “thiệt” khác phải sửa nát cả một bài luận văn
của nghiên cứu sinh về đề tài xă hội học, nhân chủng học ǵ đấy. Chữ nghĩa,
ngữ pháp th́ có thể dập xóa, viết lại nhưng các biểu đồ (thiết lập do điều
tra thực tế?) th́...tầm bậy tầm bạ đến mức phải xóa bỏ hẳn luôn! Ông giáo
sư than thở: “ Rất nhiều luận văn như thế này. Trước hội đồng khoa học,
tôi đề nghị bác bỏ mấy bài này th́ chỉ một số ít người trong hội đồng tán
thành, những người khác lại chấp nhận, với lư luận rằng trong cuộc đời
của những nghiên cứu sinh này, đây chỉ mới là công tŕnh bắt đầu, họ c̣n
sống, c̣n nghiên cứu, hăy để thời gian cho họ sửa chữa…”.
Không biết có
phải do tâm lư xuề x̣a, thông cảm này không mà chương tŕnh Tiêu Điểm đă
nêu tin trong đợt thẩm xét để phong chức danh giáo sư, phó giáo sư hiện
nay, đă có đến 5000 hồ sơ, công tŕnh nghiên cứu chờ xét nhưng bước đầu,
đă thấy phần rất lớn là phải bác bỏ v́ bất hợp lệ hoặc chỉ là nghiên cứu
vô giá trị!
Bên cạnh đó,
tinh thần cả nễ, nhân nhượng rất nặng nề trong giới có học vị. Họ thầm
lặng bỏ qua các sai phạm, hàm hồ trong các công tŕnh nghiên cứu của các
cán bộ quản lư, đứng đầu các ban bệ. Một tiến sĩ “thiệt” khác, tên làPhạm
Duy Hiển, nhận xét rằng bộ mặt khác của sự cả nễ chính là t́nh trạng
hành-chánh-hóa các nghiên cứu khoa học. Do tệ trạng này, “tác phẩm” của
cán bộ lănh đạo các viện, trường, trung tâm...được ưu tiên công nhận (chấm
đậu!). Và mặc dù chỉ có công ( bằng quyền lực) kiếm được kinh phí nghiên
cứu rồi ngồi chủ tŕ cho nhóm nghiên cứu làm việc, tên tuổi của các ngài
luôn được tô đậm, đứng đầu danh sách những người tham gia nghiên cứu, điển
h́nh như trong danh sách các chuyên viên soạn thảo sách giáo khoa.
Và không phải
lớp cán bộ lănh đạo, quản lư chỉ được lợi lộc về danh giá, tên tuổi. Một
giáo sư tiến sĩ, tên là Nguyễn Xuân Hải, cho biết trong số tiền tỷ bỏ ra
để soạn sách giáo khoa bấy lâu nay, chỉ có ¼ trả cho phần thù lao biên
sọan, ¾ c̣n lại dành hết cho chi phí quản lư. Vẫn ông khổng lồ “quản lư”:
hiện nay, trong lực lượng tiến sĩ các ngành ở VN, chỉ có 30o/o chuyên về
nghiên cứu, 70o/o c̣n lại th́ ngồi ghế quản lư!
Nh́n ra ngoài
thế giới để so sánh một chút th́ VN hiện có 21,000 tiến sĩ vàphó TS ,
nghĩa là gấp ba lần Thái Lan nhưng VN chỉ có ( không rơ thời điểm nào,
trong hạn thời gian nào) 13 bằng sáng chế được quốc tế công nhận, đứng
hàng 94 trên thế giới về năng lực nghiên cứu công nghệ. Điều tra c̣n cho
thấy trên các chuyên san nghiên cứu của các trường đại học trên thế giới,
chỉ có 300 bài của VN, trong tổng số 70,000 bài của giới khoa học toàn cầu.
Vậy mà VN
đătừng có kế hoạch đào tạo 5000 tiến sĩ các ngành trong 2 năm, tức có qui
mô gấp hai lần kế hoạch cùng loại của Liên Xô cũ. Đài ti-vi nêu câu hỏi:
“Phải chăng chúng ta muốn lấy số lượng cứu văn chất lượng (tiến sĩ) ?”ù.
Và để kết thúc
chương tŕnh phát h́nh, ông bộ trưởng bộ Khoa học và công nghệ cho rằng,
về mặt cơ chế th́ nếu được chỉnh đốn bằng suy nghĩ đúng đắn, cũng phải cần
đến từ 5 đến 10 năm nữa, ngành khoa học, học thuật VN mới có đột phá, thay
đổi…
Rất cám ơn
chương tŕnh Tiêu Điểm. Ít khi nào người dân đuợc dịp ghi nhận một lượng
thông tin quí giá ở tính chất chính thức, công khai trên phương tiện
truyền thông, trao tặng cho cái quyền-được-biết của công dân, như vừa rồi.
Nhưng những anh thầy giáo cử nhân đời cũ, đă “tháo giầy” ra khỏi ngành
giáo dục, sư phạm lâu rồi như chúng tôi th́ không thể nào an tâm trước một
thực trạng học hành, thi cử, lấy bằng cấp như thế. Cuộc sống th́ c̣n nhiều
khó khăn, chỉ biết kư thác cho đời sau, nhưng chúng tôi c̣n có thể tin
tưởng, trao phó số phận con cái c̣n đi học của chúng tôi cho ai đây một
khi nơi những vị thầy của chúng nó, cứ u u minh minh một rừng bằng cấp giả
do nạn “học giả thi thật” ( học tào lao chiếu lệ nhưng cũng dự thi), “học
thật thi giả” ( có đi học nhưng người khác thi dùm) hay thậm chí là “học
giả thi giả” (ghi tên học hay đăng kư làm luận văn nhưng mướn người khác
đi học thế hay viết hộ bài)..., để ra ḷ vô số tiến sĩ dơm lại có quyền
cầm cân nẩy mực, dạy dỗ người khác?
H́nh như c̣n
một cửa oái ăm cho cho chúng tôi đánh gởi niềm tin - cả ḷng kính trọng và
quí mến nữa. Đó là những anh nông dân, những người ít học, nhưng đă nổ lực
lâu dài, mày ṃ thực nghiệm, có khi bán cả tài sản để, đến lượt họ ( chứ
không phải mấy ông tiến sĩ dơm) làm công việc nghiên cứu, sáng tạo. Và
chính những con người học ít nhưng làm thật này, đă mạnh dạn tham dự Chợ
công nghệ và thiết bị (Techmart VN 2005) vào tháng 10 vừa qua. Như “nhà
khoa học chân đất” Trần Văn Dũng ở Trà Vinh giới thiệu máy hút bùn tự hành
có thể hút ở mực nước sâu và tăi bùn đi xa, được 7 người mua với giá 55
triệu đồng. Như lăo nông Nguyễn Tất Hải ở Nghệ An với máy bơm nước không
cần điện hay xăng, chỉ đạp bằng chân như đạp xe đạp, thích hợp cho dân
miền núi và vùng ruộng bậc thang. Như ông Huỳnh Hữu Phước ở Sàig̣n với xe
chữa cháy tí hon nhưng chứa đến 900 lít nước và 2 b́nh CO2, dư sức len vào
những con hẽm nhỏ, hay như anh Tống Văn Dũng với máy bơm nước tiết kiệm
điện...Xin tôn vinh những nhà sáng chế không học vị, không biết mặt mũi
cái bằng tiến sĩ vuông méo thế nào, nhưng dù ít dù nhiều, họ đă làm ra
được những máy móc “b́nh dân” nhưng ơn ích cụ thể cho cuộc sống!
Phạm
Việt Hùng,
Sài G̣n |