Đó là hiện tượng thấy
rơ của chế độ cộng sản Trung Quốc và Việt Nam: quyền lực cán bộ cấp
huyện nhiều khi chính là quyền lực tuyệt đối. Bài báo trên tờ
Washington Post, ngày 10-6-2008, nhan đề "China's Local Leaders Hold
Absolute Power" (Lănh Đạo Địa Phương của TQ Giữ Quyền Lực Tuyệt Đối)
của phóng viên Edward Cody ghi nhận về t́nh h́nh một huyện ở TQ đă
cho thấy toàn cảnh cấu trúc chế độ.
Người ta không bất ngờ
khi thấy các chi tiết có vẻ như y hệt tại Việt Nam, và mô h́nh này
làm độc giả thâm cảm hơn về hoàn cảnh của những người dân b́nh
thường một hôm trở thành nạn nhân của các dự án quy hoạch. Câu
chuyện về lănh tụ Zhang Zhiguo của huyện Xifeng được tóm gọn như sau.
Khi Zhang lên làm
huyện ủy Xifeng, ông quyết định để lại dấu ấn của ông, thúc đẩy vùng
đất nghèo ở đông bắc TQ vào ḍng chính phát triển kinh tế thần tốc.
Nơi vài thước đo, ông đă thành công. Trong 5 năm ra sức của ông,
tổng sản lượng người dân huyện Xifeng tăng gấp ba lần, tới hơn 50
triệu đô trong năm 2007, và Zhang được vào danh sách những người sẽ
leo thang quyền lực thừa kế của đảng.
Nhưng sự nghiệp Zhang
đột ngột ngừng lại trong tháng 1-2008. Đó là khi các quan lớn ở Bắc
Kinh khám phá ra công an Xifeng đă đi xa 500 dặm tới tận thủ đô để
bắt một phụ nữ tác giả một bài viết mà huyện ủy Zhang không hài ḷng.
Điều tra sâu thêm, cán bộ đảng trung ương quan ngại thêm - thí dụ,
như cách quản trị quá đà của Zhang, và cách đàn áp thô bạo những chủ
nhà bị giải tỏa để nhường đất cho các thương xá nhiều triệu đô la
xây lên, mà các dự án này không lợi ích kinh tế bao nhiêu.
Một ủy ban điều tra
trong đảng xuất hiện vào đầu tháng 2-2008. Chẳng bao lâu, Zhang mất
chức, mà không có giải thích nào công bố. Vào đêm mà Zhang rời huyện
Xifeng, cư dân Xifeng kể với phóng viên rằng dân chúng đốt pháo bông
ăn mừng.
Su Chunyu, một luật sư
tỉnh Liaoning người quan sát các sự kiện này cẩn trọng, nói, "Trường
hợp Xifeng rất điển h́nh cho cả Trung Quốc. Điển h́nh về cách mà
chính trị vận hành, và cách mà luật pháp vận dụng."
Zhang trong lứa tuổi
50s, tóc chải rẽ gần giữa đầu, như dường luôn luôn mặc bộ đồ vest
với cà-vạt. Theo lời Liang Yunfei, giám đốc Sở Thông Tin Tuyên Huyền
Huyện Xifeng, Zhang tới đây vào năm 2002 giữ chức cán bộ huyện, và
năm sau lên làm huyện ủy đảng.
Liang mô tả Zhang là
một lănh đạo có quyết định mau chóng, luôn nghĩ với tầm lớn lao kể
cả cho chuyện nhỏ. Zhang làm nhiệm vụ mà các đảng ủy được bổ nhiệm
làm: nối kết chính quyền với doanh nghiệp để tăng đầu tư vả cải
thiện vị trí kinh tế của những người trong phe cánh đảng ủy.
Nhiều người nói thực
ra ngay từ đầu đă có tiếng đồn rằng Zhang tham nhũng khi c̣n giữ
chức giám đốc một sở nông nghiệp ở Tieling, một thành phố 60 dặm
phía tây nam cách đó. Thêm nữa, Zhang thúc đẩy sự nghiệp của ông
trong đảng một cách quyết liệt. Kiểu cách th́ đột ngột, và không sẵn
ḷng lắng nghe những người chung quanh, kể cả các viên chức trong Uy
Ban Thường Vụ Đảng Uy Huyện. Dân chúng c̣n kể rằng một lần Zhang đă
khoe trong một buổi dạ tiệc ở một khách sạn địa phương rằng Zhang là
luật pháp duy nhất ở huyện.
Ong Huyện Phó Jiang
Yongku đă t́m cách cảnh giác Zhang là đừng giẫm chân quyền lực, theo
lời dân chúng kể. Nhưng Zhang lột chức ông này, và liên tục bác bỏ
các lời khuyên của Ban Tham Vấn Chính Trị Huyện.
Một viên chức kể rằng
ông từng được bổ nhiệm để phụ trách việc gắn các trụ đèn đường trong
khu phố chính, nhưng Uy Ban Thường Vụ Huyện nói là dự án 2.3 triệu
đô la này quá đắt, nhưng Zhang vẫn bất kể, cứ tiến hành.
Những lời than phiền
tương tự được kể cho các dự án của Zhang, qua lời kể của nhiều người
ẩn danh. Cho dù là Zhang đă mất chức, nhiều cán bộ và người dân vẫn
sợ bị trả thù bởi các cán bộ đàn em của Zhang trong đảng ủy huyện.
Luật sư Su, người có
văn pḥng ở thành phố khác, nói, "Lúc đầu, Zhang cho thấy ông ta có
năng lực. Ong làm việc cật lực, và ông biết ông làm ǵ. Nhưng rồi
kiêu căng xuất hiện."
Các dự án của Zhang
lúc đầu nhỏ thôi, nhưng rồi cứ lớn dần. Đầu tiên, Zhang ra lệnh phá
sập các kiến trúc xuống cấp để xây một thương xá mới. Rồi Zhang cấm
xe cộ qua lại nơi này, cho công nhân dọn Tượng Đài Cách Mạng từ bờ
đồi này sang qua bờ đồi bên kia, hiển nhiên là theo lời khuyên của
một thầy phong thủy. Chẳng bao lâu, trung tâm thương mại quốc tế này,
có tên là "International Club" (Câu Lạc Bộ Quốc Tế) xây lên để biến
vùng đất Xifeng lạc hậu thành trung tâm thương mại quốc tế.
Để bảo đảm là các văn
pḥng và căn hộ chung cư cao cấp ở trung tâm thành phố bán được,
Zhang chỉ thị tất cả các cơ quan trong chính quyền huyện phải bán
theo định mức chỉ tiêu, buộc phải mua bằng tiền công quỹ nếu không
t́m ra tư nhân nào chịu mua, theo một bản tin trên tờ Nhật Báo Thanh
Niên Trung Quốc.
Mục tiêu, theo lời ban
Tuyên Truyền Huyện, là biến Xifeng thành một "hàng không mẫu hạm" để
các dự án thương mại cất cánh. Nhưng trung tâm không kéo được ai tới
ở, và các doanh nhân quốc tế không chịu bước tới.
Vấn đề là Xifeng không
có bao nhiêu để thương mại, ngoại trừ loại thuốc cường dương làm từ
sừng nai, thịt nai và da nai từ các đàn nai chạy quanh các ngọn đồi.
Thực sự, một phía của thương xá khổng lồ này được giành riêng cho
các sản phẩm liên hệ tới nai, và có riêng một khách sạn cho người
mua nai.
Zhang thường khoe rằng
vùng này có 100,000 nai để khai thác. Một phụ nữ trong một cửa tiệm
bán sản phẩm liên hệ tới nai trong vùng nói, thực ra th́ nai cũng
sắp cạn rồi, "Ong Zhang nói quá lời đấy."
C̣n dân oan nữa. Hàng
trăm gia đ́nh phải di dời để chỗ cho xây thương xá "quốc tế" đó. Họ
nói là tiền bồi thường quá thấp so với giá thị trường. Nhiều người
tố cáo là Zhang vi phạm luật lệ địa phương v́ đă thiên vị cho Kai
Long, công ty đầu tư chính vào thương xá được vay lăi thấp từ một
ngân hàng phát triển cấp tỉnh.
Một phái đoàn dân oan
t́m cách lên Bắc Kinh khiếu nại. Nhưng công an Xifeng, dưới quyền
bạn thân của Zhang là Wang Weidong, cản hết đường lộ, kiểm soát tất
cả xe cộ muốn rời thành phố.
Zhao Junping, 40 tuổi,
bị Zhang tịch thu cây xăng gia đ́nh để rộng đất thương xá, đă kiện
Zhang liên tục và thua kiện liên tục, mới làm một bài thơ ngắn lên
án Zhang "tham nhũng và tội ác." Bài thơ gợi ư rằng Zhang được tiền
hối lộ từ hăng Kai Long là một phần của việc tịch thu đất, một cáo
buộc mà Zhang bác bỏ.
Zhao bị tù v́ tội "mạ
lỵ phỉ báng lănh đạo," một tội h́nh sự theo luật TQ. Rồi sau đó, bà
Zhao bị truy tố tội trốn thuế. Trong vụ xử cả 2 cáo buộc cùng lúc,
bà bị tuyên án 3 năm rưỡi tù giam trong phiên xử ngày 28-12-2007.
Số phận của Zhao là đề
tài bài viết của phóng viên Zhu Wenna trên tạp chí Faren Magazine
ngày 1-1-2008, xuất bản bởi Nhật Báo Luật Pháp ở Bắc Kinh. Và 7 ngày
sau, công an huyện Xifeng tới tận ṭa soạn Faren ở Bắc Kinh để bắt
phóng viên Zhu, và điều này làm các giới chức thủ đô nổi giận, thế
là cho điều tra.
Tuy là Zhang rời
Xifeng, nhưng cuộc điều tra không công bố kết quả, v́ đó là bí mật
đảng. Ye Desong tới, nhận chức tân Huyện Uy Xifeng. Trưởng Ban Công
An Xifeng cũng là người mới.
Và 400,000 cư
dân Xifeng chỉ c̣n đồn nhau các thông tin về Zhang và phe nhóm, mà
không có cách nào kiểm chứng nữa. Tuy nhiên, họ bắt đầu có đề tài
mới: đoán thử xem các quan mới sẽ làm ǵ, với kiểu cách nào.
Trần Khải |