Hàng Trung Quốc: Thời giá rẻ đã qua?

Kiều Oanh

Cách đây 20 năm, doanh nhân Tim Hsu thành lập một c ng ty sản xuất bóng đèn ở Đài Loan. Giống như nhiều doanh nghiệp khác ở Đài Loan, Hồng Kông và Macau, công ty của ông Hsu sau đó đã chuyển nhà máy sang khu vực đồng bằng sông Châu Giang ở tỉnh Quảng Đông để tiết kiệm chi phí.

Khu vực còn lạc hậu này sau đó đã phát triển thành trung tâm sản xuất lớn nhất thế giới, với rất nhiều ngành công nghiệp, từ sản xuất hàng điện tử, giày dép, đồ chơi, hàng nội thất, tới các loại thiết bị chiếu sáng.

Đóng cửa hàng loạt

Sự kết hợp giữa giá nhân công rẻ, quy định pháp lý lỏng lẻo và đồng Nhân dân tệ được định giá thấp so với các đồng tiền khác đã tạo ra một sức hấp dẫn không thể cưỡng lại. Ông Hsu cách đây không lâu còn rất tin tưởng vào t0ơng lai của Quảng Đông với tư cách là công xưởng của thế giới, và ông đã chi 7 triệu USD để xây dựng thêm một nhà máy có quy mô lớn.

Nhưng mọi cái đã không diễn ra đúng như những gì ông Hsu dự kiến. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc, trong đó có công ty của ông, hiện đang phải đối mặt với những thay đổi rất lớn.

Nhu cầu từ thị trường Mỹ - thị trường lớn nhất cho mọi loại hàng hóa Trung Quốc, từ chăn ga gối đệm cho tới thiết bị nhà vệ sinh - đã sụt giảm mạnh. Luật lao động mới của Trung Quốc có hiệu lực từ ngày 1/1 năm nay đã buộc các doanh nghiệp phải tăng đáng kể chi phí lao động giữa lúc nguồn cung lao động trên thị trường không còn dồi dào như trước. Giá nguyên vật liệu đầu vào, nhất l à giá nhiên liệu, tăng vọt.

Thêm vào đó, việc Chính phủ Trung Quốc dừng chính sách ưu đãi đối với các nhà xuất khẩu cũng khiến nhiều doanh nghiệp lao đao. Sự lên giá của Nhân dân tệ khiến tỷ suất lợi nhuận của họ đã mỏng lại càng mỏng thêm.

Kết quả, hàng nghìn nhà sản xuất Trung Quốc đang đứng bên bờ vực phá sản, đồng thời vai trò của Trung Quốc với tư cách là nước xuất khẩu hàng đầu các mặt hàng giá rẻ cũng bị đe dọa nghiêm trọng.

Nhà máy mới của ông Hsu chỉ hoạt động cầm chừng ở mức 60% công suất và ông dự báo, sẽ có một nửa số nhà máy sản xuất các thiết bị chiếu sáng ở Trung Quốc, chủ yếu tập trung ở Quảng Đông, sẽ phải đóng cửa trong năm nay. Nhiều nhà máy sản xuA 5t giày dép, quần áo, đồ chơi… cũng đang phải đóng cửa.

Ông Philip Cheng, Chủ tịch công ty sản xuất đồ thể thao Strategic Sports với 17 nhà máy ở đồng bằng sông Châu Giang cho biết: “Chúng tôi đã mất 20 năm để đi từ con số 0 đến chỗ xây dựng được một trong những công ty sản xuất hàng thể thao lớn nhất thế giới. Nhưng chúng tôi đang chết dần”. Cũng theo ông Cheng, tỷ suất lợi nhuận của công ty ông trước đây có lúc là 8%, nhưng hiện nay gần như bằng 0.

Theo dự báo của Liên đoàn Công nghiệp Hồng Kông, sẽ có khoảng 10% trong tổng số 60.000 - 70.000 nhà máy của Hồng Kông đang hoạt động tại vùng đồng bằng sông Châu Giang sẽ phải đóng cửa trong năm nay. Theo Hiệp hội Giày dép châu Á, trong vòng 12 tháng qua đã có 150 nhà máy giày ở vùng này p hải đóng cửa và thời gian tới sẽ có thêm nhiều nhà máy nữa phải ngừng hoạt động. Một số dự báo cho rằng, tăng trưởng xuất khẩu của Trung Quốc trong năm nay sẽ chỉ ở mức 5% hoặc thấp hơn.

Tuy nhiên, tình hình trên lại không khiến các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc quá lo ngại. Phần lớn các nhà máy bị đóng cửa đều là những cơ sở sản xuất những mặt hàng giá trị thấp, hàm lượng lao động cao, gây nhiều ô nhiễm và sử dụng nhiên liệu thiếu hiệu quả. Bắc Kinh hiện muốn thúc đẩy những ngành công nghiệp sạch hơn, sản xuất những mặt hàng chất lượng cao cho thị trường trong nước như ô tô, máy bay, các sản phẩm công nghệ sinh học và phần mềm.

Trọng tâm này không chỉ giúp thúc đẩy tiêu dùng trong nước - một mục ti=C 3u chủ chốt của Trung Quốc - mà còn giúp làm dịu bớt những căng thẳng trong quan hệ thương mại quốc tế do thặng dư thương mại khổng lồ của Trung Quốc. “Chúng tôi không bỏ rơi các nhà xuất khẩu. Nhưng sản xuất hàng để tiêu thụ trong nước là tốt cho Trung Quốc, tốt cho tập thể và tốt cho nhân dân”, Chủ tịch tỉnh Quảng Đông, ông Huang Huahua, nói.

Tuy nhiên, xu hướng này có lẽ sẽ gây ra tác động lớn hơn những gì mà các cơ quan chức năng Trung Quốc dự tính. Khi hơn 100 nhà máy Hàn Quốc đóng cửa sau dịp Tết Nguyên Đán vừa qua ở tỉnh Sơn Đông, hàng ngàn công nhân đã mất việc và vẫn còn bị nợ lương.

Ngổn ngang khó khăn

Có lẽ lúc này, nhiều công ty đa quốc gia lớn đang nuôi ý 9 1ịnh chuyển nhà máy khỏi Trung Quốc. Phòng Thương mại Mỹ tại Thượng Hải cho biết, có khoảng hơn một nửa các công ty nước ngoài đang làm ăn tại Trung Quốc tin rằng, Trung Quốc đang mất đi lợi thế cạnh tranh so với các nước như Việt Nam và Ấn Độ. Một cuộc điều tra cho thấy, có khoảng 1/5 số công ty được hỏi đang tính đến chuyện chuyển khỏi Trung Quốc.

Sự lên giá của đồng Nhân dân tệ có lẽ là lý do lớn nhất thúc đẩy các công ty chuyển địa điểm sản xuất. Tuy nhiên, các chính sách của Chính phủ cũng đã góp phần dẫn tới xu thế này. Năm ngoái, Chính phủ Trung Quốc quyết định cắt giảm ưu đãi thuế đối với 2.000 mặt hàng sử dụng để sản xuất hàng xuất khẩu. Kết quả, chi phí sản xuất nhiều sản phẩm đã tă ng 14 - 17%.

Luật lao động mới của Trung Quốc quy định các công ty phải đảm bảo nhiều lợi ích cho người lao động như lương hưu, quyền đàm phán tập thể, quyền được thuê dài hạn… Những quy định này đã đẩy chi phí hoạt động của các doanh nghiệp thêm 40%.

Trong tình hình như vậy, giải pháp của nhiều công ty là chuyển ra bên ngoài. Đầu tháng 3 này, công ty dây cáp Yong Jin ở tỉnh Hà Bắc của Trung Quốc đã mở một nhà máy ở tỉnh Tây Ninh, Việt Nam. Người đứng đầu dự án này, ông Qu Huijung cho biết, lương bình quân của một công nhân làm công việc giản đơn ở Trung Quốc là hơn 1.000 Nhân dân tệ, nhưng ở Việt Nam, mức lương này chỉ là 500 Nhân dân tệ.

Chi phí sản xuất tăng cao ở Trung Quốc cũng đang ảnh hưởng đến quyết định t huê ngoài của các thương hiệu đồ may mặc và giày dép lớn. Hãng Adidas đã đề nghị các nhà cung cấp của mình ở Quảng Đông tìm đến những khu vực có chi phí rẻ hơn ở Trung Quốc cũng như ở những nước khác. Hãng Apache Footwear, một nhà cung cấp của Adidas, của Đài Loan gần đây đã mở một nhà máy mới ở Ấn Độ.

Mặc dù vậy, việc chuyển nhà máy ra nước ngoài cũng khiến các doanh nghiệp tốn nhiều thời gian và tiền bạc. Những hệ thống hậu cần phức tạp đã phát triển hơn một thập kỷ nay để hỗ trợ các ngành công nghiệp từ sản xuất máy tính tới sản xuất giày da cũng phải di chuyển theo.

Thậm chí ở những quốc gia khác như Việt Nam, chi phí nhân công cũng đang tăng mạnh và tình trạng thiếu hụt nhân công cũng đang diễn ra. Nhiều loE1i chi phí khác thậm chí còn vượt mức ở Trung Quốc. Chi phí xây dựng nhà máy của công ty Apache ở Ấn Độ gần gấp 3 lần ở Trung Quốc do Chính phủ Ấn Độ yêu cầu phải tuân thủ các tiêu chuẩn của Anh về vật liệu xây dựng. Ngoài ra, tình trạng mất điện mất nước thường xuyên xảy ra ở Ấn Độ cũng là một trở ngại lớn.

Do đó, nhiều doanh nghiệp đã chọn con đường ở lại Trung Quốc, nhưng tăng hiệu quả hoạt động của nhà máy. Một số doanh nghiệp đã thúc đẩy việc tự động hóa, một số khác hạn chế việc thay thế nhân công. Công ty Apache đã thu hút công nhân ở lại làm việc lâu dài trong công ty bằng cách xây nhà trẻ và tổ chức trại hè tiếng Anh cho con em công nhân, xây nhà chung cư giá rẻ để bán cho các cặp vợ chồng công nhân…

Vậy những nỗ lực như thế này liệu sẽ giúp hạn chế sự tăng giá của các sản phẩm do Trung Quốc sản xuất? Có lẽ là không. Nhiều năm qua, các nhà sản xuất Trung Quốc đã đáp ứng yêu cầu của các hãng bán lẻ Mỹ trong việc hạ giá sản phẩm, nhưng lúc này họ khó có thể hạ thêm nữa. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc vừa qua đã phải từ chối những đơn hàng trị giá hàng triệu USD vì nếu nhận họ sẽ lỗ.
Nhiều công ty trung gian giữa các nhà sản xuất Trung Quốc và các hãng bán lẻ Mỹ dự báo, thời gian tới, giá giày dép, hàng may mặc và mọi sản phẩm gia dụng do Trung Quốc sản xuất sẽ còn tăng tiếp. Trong năm ngoái, giá đồ chơi trẻ em và quần áo sản xuất ở Quảng Đông đã tăng 25%.

Nhiều doanh nghiệp đã lựa chọn giải pháp chuyển sâu vào bên trong Trung Quốc đại lục, tới những nơi như Tứ Xuyên, Hồ Nam, nhưng cho dù ở đâu họ cũng phải đối mặt với những vấn đề giống nhau: luật lao động mới, giá đầu vào tăng cao, đồng Nhân dân tệ lên giá. Và điều này cũng có ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu.

Theo giới phân tích, 20 năm vừa qua, Trung Quốc “xuất khẩu” thiểu phát, nhưng giờ đây Trung Quốc “xuất khẩu” lạm phát. Và người tiêu dùng thế giới không còn lựa chọn nào khác mà sẽ phải chấp nhận thực tế mới này.

(Theo Business Week)

Trang Nhà  :

Tiếp nhận thư tín :